Gregor Reisch

     
 

Gregor REISCH, »Margarita Philosophica« (Ausgabe 1517)

Kapiteleinteilung

Liber I: De rudimentis grammatices

Tractatus I: De notitia partium orationis (35 Kap.)
Wortarten, Deklinationen,
II: De modo debito combinandi partes orationis (16 Kap.)
u.a. Adjectivus adiunctus
III: De quantitate syllabarum in generali (13 Kap.)

Liber II: De principiis logices

Tractatus I: De praedicabilibus (9 Kap.)
de genere, de specie, de differentia, de proprio, de accitende u.a.m.
II: De praedicamentis (19 Kap.)
de substantia, de quantitate, de qualitate, de relatione, de actione, de passione, de ubi, de motu ……
III: De propositione (14 Kap.)
hier auch das logische Quadrat
IV: De argumentatione et syllogismo simpliciter dicto (25 Kap.)
Quid argumentatio, de syllogisatione, de exemplo, de enthomemate
V: Die syllogismo dialectico (11 Kap.)
de locis
VI: De syllogismo demonstrativo (4 Kap.)
VII: De syllogismo sophistico (17 Kap.)
de fallaciis et earundem divisione
VIII: De passionibus terminorum quas parva logicalia dicunt (15 Kap.)

Liber III: De rhetorica

Tractatus I: De partibus orationis rhetoricae (23 Kap.)
quid rhetoris officium, de oratione demonstrativa – deliberativa – iudicali, inventio, exordium, argumentatio, conclusio, colores, pronunciatio, memoria
II: De epistolis condendis (7 Kap.)

Liber IV: De quadrivii rudimentis

Tractatus I: De quadrivii laudibus et divisione (37 Kap.)
arithmeticae definitio, Zahlenlehre
II: De divisione numeri contracti (11 Kap.)
Rechenoperationen
III: Algorithmus de minutis vulgaribus (8 Kap.)
Bruchrechnen
IV: Algorithmus de minutis physicalibus (7 Kap.)
Rechnen mit dem Abacus
V: Algorithmus cum denariis, pictilibus, seu calculis (6 Kap.)

Liber V: De principiis musicae

Tractatus I: De musicae laudibus et utilitate (19 Kap.)
II: De praxi musicae (13 Kap.)

Liber VI: De geometria speculativa

Tractatus I: De elementis geometriae (22 Kap.)
Punkt, Linie, Dreiecke, Kreis
II: In praxim geometriae (30 Kap.)
Messen mit dem Jakobsstab, Vielecke, Volumen

Liber VII: De principiis astronomiae

Tractatus I: De enumeratione et ordine dicendorum (52 Kap.)
definitio sphaerae – ab Kap. 5: de machinae mundi partitione (Himmels-Sphären), Zodiakus, – Kap.28ff: 7 Planeten – ab Kap. 40: vier Elemente – anschließend an terra: Klimazonen (46ff), Erdteile (49–52)
II: De astrologia (29 Kap.)
Einflüsse der Planeten, Aderlassmännchen, Ablehnung durch die Kirchenväter, Aberglauben, Prognostik, Necromantie

Liber VIII: De principiis rerum naturalium (41 Kap.)
de rerum principiis et origine, si materia prima fuerit, de generibus causarum (Kap. 12–14), de casu et fortuna; ab Kap. 19: de monstruosis effectibus, Kap.23ff: de movente immobili, Kap. 29ff: Bewegung; Kap. 36ff. Zeit, Ort.

Liber IX: De origine rerum naturalium (42 Kap.)

Elementenlehre, Kap. 6ff: Mixta der ersten und zweiten Zusammensetzung: Regen, Hagel, Tau, Winde, Gewitter, Regenbogen, Kometen, Kap. 24ff: dritte Zusammensetzung: Metalle, –– 26f: Pflanzen, 28ff. Tiere, 37ff. Fortpflanzung der Tiere – Fortpflanzung des Menschen, Kap. 42: sechs Lebensalter

Liber X: De anima et potentiis eiusdem

Tractatus I: De potentiis animae vegetativae (5 Kap.)
II: De anima sensitiva et obiecto eius (31 Kap.)
Einleitendes – Kap. 6: de visu, de colore – Spiegel – Kap. 16ff.: de modo audiendi, olfactus, gustus, tactus – Kap.21ff: innere Sinne. Phantasie, Träume, Erinnerung,

Liber XI: De natura, origine ac immortalitate animae intellectivae

(49 Kap., in 8 campus gegliedert)
Intellectus, substantiae immateriales, tabula-rasa-Theorie (7), synderesis (11), liberum arbitrium (13), Pflanzen-, Tier und Menschenseele (15), weiteres über die Menschenseele und ihre Vereinigung mit dem Körper, Verfassung der Seelen der Abgeschiedenen, Auferstehungshoffnung, Kap.42ff.: De locis infernalibus.

Liber XII: De principiis philosophiae moralis (56 Kap.)

Dreiteilung (ethica, oeconomia, monastica); quid virtus, quomodo sit medium; Kap.4–6: de passionibus: Kap. 8ff. Tugenden aufgeteilt in intellectuales (prudentia), morales (zwölf, vier Kardinaltugenden, worunter wieder prudentia, v.a. iustitia behandelt), Einschub Kap. 26–48: de religione et vitiis oppositis (nicht das 7er-Schema, Sammelsurium), und theologicae (fides, spes, charitas Kap. 49ff.)

nach oben